ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΣΕΙΣΜΟΙ

 5 Οκτωβρίου 2017

Ποικίλες συζητήσεις έχει προκαλέσει στους σεισμολόγους (στην Ελλάδα και σ όλο τον κόσμο) η τελευταία μελέτη της Αμερικανικής Σεισμολογικής Εταιρίας για τους σεισμούς που “γεννώνται” σε όλο τον κόσμο από ανθρωπογενείς μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις στη Φύση, όπως είναι τα φράγματα και οι τεχνητές λίμνες.

Τα συμπεράσματα της μελέτης έχουν μάλιστα και ελληνικό ενδιαφέρον καθώς έξι μεγάλοι σεισμοί που σημειώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα αποδίδονται ακριβώς σ αυτήν την αιτία.Μεταξύ αυτών των σεισμών και ο σεισμός του 1995 μεγέθους 6,6 Ρίχτερ που έπληξε κυρίως τις περιοχές Κοζάνης και Γρεβενών προκαλώντας τεράστιες ζημιές στις υποδομές και σε κατοικίες και χωρίς ευτυχώς να προκαλέσει ανθρώπινα θύματα.Η εκτίμηση μάλιστα ότι το μυστικό της γέννεσης του σεισμού κρύβεται στην λίμνη είχε διατυπωθεί την επόμενη ακριβώς ημέρα από τον καθηγητή Γεωφυσικής του ΑΠΘ τον κ Βασίλη Παπαζάχο (σήμερα ομότιμος).Όσοι όμως από τους δημοσιογράφους των εντύπων κυρίως μέσων ενημέρωσης που αναπαρήγαγαν την δήλωση του καθηγητή είχαν ούτε λίγο ούτε πολύ λοιδορηθεί από το επιστημονικό και πολιτικό κατεστημένο διότι υποτίθεται ότι με αυτόν τον τρόπο αμφισβητούνταν η ασφάλεια του μεγάλου τεχνητού έργου. Υπό το κράτος αυτής της απαξίωσης απαλείφθηκε μάλιστα από την δημοσιότητα και η επιστημονική εκτίμηση που είχε διατυπωθεί εκείνες τις ημέρες τι θα γινόταν αν το επίκεντρο του σεισμού ήταν στην λίμνη και πιο κοντά στο φράγμα Πολυφύτου.”Δεν θέλω ούτε να σκεφτώ τις συνέπειες είχε πει τότε κορυφαίος επιστήμονας που είχε μελετήσει την δύναμη των 6,6 Ρίχτερ και των τάσεων που είχαν μετρηθεί στην περιοχή…

Το σκηνικό μάλιστα επαναλήφθηκε πριν από λίγα χρόνια μ' έναν νέο σεισμό στην περιοχή .Ο σεισμός αυτός γύρω στα 5 Ρίχτερ αν και αποδόθηκε στην νέα λίμνη που σχηματίστηκε στο μεταξύ,την τεχνητή λίμνη Ιλαρίωνος, περιέργως επειδή δεν είχε μεγάλες καταστροφές(πολλά σπίτια υπέστησαν όμως μη επισκευάσιμες ρωγμές)ουσιαστικά σαν γεγονός γρήγορα…υποβαθμίστηκε.

Η ουσία βεβαίως είναι άλλη.Η μελέτη των Αμερικανών θέτει υπό άλλο πρίσμα το ζήτημα της ασφάλειας αυτών των φραγμάτων στην σεισμογενή Ελλάδα.Γι αυτό βεβαίως και παρά την σοβαρότητά του πιθανολογούμε ότι ελάχιστοι είναι οι επιστήμονες που θα θέσουν επί τάπητος αυτήν την νέα πραγματικότητα…”

Ολόκληρο το τηλεγράφημα του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων που έφερε στις 4 ΟΚΤ 2017 στην δημοσιότητα το συγκεκριμένο θέμα :

Σε 728 εκτιμώνται οι καταγεγραμμένοι σεισμοί στον πλανήτη μας, οι οποίοι κατά τα τελευταία 150 χρόνια μπορεί να οφείλονται σε διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες και όχι σε καθαρά φυσικά αίτια. Από αυτούς, οι έξι φέρονται να έχουν συμβεί στην Ελλάδα, όλοι στο πλαίσιο δημιουργίας φραγμάτων και τεχνητών λιμνών.

Οι γεωεπιστήμονες που είναι υπεύθυνοι για τη «Βάση Δεδομένων Ανθρωπογενών Σεισμών» (HiQuake), την πιο πλήρη του είδους της διεθνώς, έκαναν τη σχετική ανακοίνωση στο περιοδικό “Seismological Research Letters” της Σεισμολογικής Εταιρείας της Αμερικής.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, οι τρεις κυριότερες αιτίες πρόκλησης σεισμών είναι οι εξορυκτικές-μεταλλευτικές δραστηριότητες (37% – συχνά εξαιτίας της κατάρρευσης στοών), η δημιουργία μεγάλων φραγμάτων νερού (23%) και οι συμβατικές μέθοδοι άντλησης πετρελαίου και αερίου (15%).

΄Αλλες αιτίες είναι οι δραστηριότητες γεωθερμικής ενέργειας (8%), οι υπόγειες πυρηνικές εκρήξεις (3%), ακόμη και η ανέγερση μεγάλων ουρανοξυστών που ασκούν μεγάλο βάρος στο υπέδαφος (0,5%). Όχι αμελητέοι (4%) είναι επίσης οι σεισμοί εξαιτίας αντισυμβατικών μεθόδων άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου με χρήση της τεχνικής της υδραυλικής ρωγμάτωσης (εισροή νερού με μεγάλη πίεση σε υπόγεια ρήγματα).

Η βάση δεδομένων Human-Induced Earthquake Database (HiQuake), η οποία είναι ελεύθερα προσβάσιμη στη διεύθυνση www.inducedearthquakes.org, αναπτύχθηκε το 2016 από βρετανούς επιστήμονες των πανεπιστημίων Ντάραμ και Νιούκαστλ, με επικεφαλής τον υδρογεωλόγο Μάιλς Ουίλσον. Οι επιστήμονες βασίσθηκαν τόσο σε επιστημονικές μελέτες, όσο και σε αναφορές των μέσων ενημέρωσης. Ο παλαιότερος ανθρωπογενής σεισμός που περιλαμβάνει η βάση δεδομένων, είναι από το 1868 στην Αυστραλία και αποδίδεται σε εξορυκτική δραστηριότητα.

Οι περισσότεροι ανθρωπογενείς σεισμοί είναι μικροί της τάξης των τριών έως τεσσάρων βαθμών, αλλά ορισμένοι είναι πολύ ισχυροί. Ο ισχυρότερος σεισμός που περιλαμβάνεται στη βάση δεδομένων, είναι αυτός ισχύος 7,9 βαθμών, ο οποίος προκλήθηκε στην περιοχή Σιτσουάν της Κίνας το 2008 πιθανώς λόγω της δημιουργίας ενός μεγάλου φράγματος νερού σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το επίκεντρο. Αλλά και ο πιο πρόσφατος καταστροφικός σεισμός στο Νεπάλ ισχύος 7,8 βαθμών το 2015 αποδόθηκε από ορισμένους επιστήμονες στην άντληση υπόγειων υδάτων.

Συχνά, προϋπάρχει τεκτονικό στρες προερχόμενο από φυσικές γεωλογικές δυνάμεις και η ανθρώπινη δραστηριότητα αποτελεί την τελευταία σταγόνα στο ποτήρι, που «πυροδοτεί» το σεισμό. Εξίσου συχνή όμως είναι η διαφωνία ειδικών και μη κατά πόσο ένας σεισμός οφείλεται (και) στους ανθρώπους. Οι ίδιοι οι δημιουργοί της HiQuake αναγνώρισαν πως είναι πολύ δύσκολο να υπάρχει σαφής απόδειξη ότι όντως ένας σεισμός οφείλεται στους ανθρώπους, αν και αυτό, όπως είπαν, δεν πρέπει να μας καθησυχάζει.

Ελλάδα

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη διεθνή βάση δεδομένων, έχουν πιθανώς γίνει έξι σεισμοί σχετιζόμενοι με την ανθρώπινη δραστηριότητα, όλοι στο πλαίσιο της δημιουργίας φραγμάτων και αντίστοιχων τεχνητών λιμνών που συγκρατούν μεγάλους όγκους νερού: Μαραθώνα (1938 – 5,7 βαθμοί), Κρεμαστών Αιτωλοακαρνανίας-Ευρυτανίας (1966 – 6,2 βαθμοί), Καστρακίου Αιτωλοακαρνανίας-Αχελώου (1969 – 4,6 βαθμοί), Πουρναρίου ‘Αρτας-Αράχθου (1981 – 5,6 βαθμοί), Ασωμάτων Βέροιας (1984 – 5,4 βαθμοί) και Πολυφύτου Κοζάνης-Αλιάκμονα (1995 – 6,5 βαθμοί – ο ισχυρότερος ανθρωπογενής σεισμός στη χώρα μας).

«Όλες οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες επηρεάζουν τις δυνάμεις που δρουν στο φλοιό της Γης, για παράδειγμα προσθέτοντας ή αφαιρώντας μάζα, συνεπώς δεν πρέπει να μας εκπλήσσει ότι η Γη αντιδρά σε αυτές τις αλλαγές, μερικές φορές με πρόκληση σεισμών», δήλωσε ο Ουίλσον.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του, θα πρέπει να αναμένεται αύξηση των ανθρωπογενών σεισμών στο μέλλον, καθώς οι πιέσεις στη Γη εκ μέρους των ανθρώπων θα αυξηθούν, π.χ. λόγω της εντεινόμενης αναζήτησης και αξιοποίησης της υπόγειας γεωθερμικής ενέργειας ή της μελλοντικής υπόγειας αποθήκευσης του διοξειδίου του άνθρακα, για να μην επιβαρύνει ως «αέριο του θερμοκηπίου» την κλιματική αλλαγή.

Επίσης, τα ορυχεία τείνουν να φθάνουν όλο και βαθύτερα και να είναι όλο και πιο εκτεταμένα, τα μεγάλα φράγματα νερού γίνονται όλο και συχνότερα, ενώ κτίζονται όλο και μεγαλύτερα κτίρια σε διάφορα μέρη του κόσμου λόγω της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού.)